Μουσείο, Αρχαιολογικό Επιδαύρου

Το μικρό αλλά πλούσιο σε ευρήματα Μουσείο της Επιδαύρου βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου του Ασκληπιείου. Είναι ένα μακρόστενο κτίριο που δένει αρμονικά με τον περιβάλλοντα χώρο με τις λιτές γραμμές και τα διακριτικά χρώματά του. Αξίζει τον κόπο να το επισκεφθείτε πριν από την περιήγησή σας στον αρχαιολογικό χώρο, γιατί από εκεί θα συλλέξετε τις αναγκαίες πληροφορίες ώστε να κατανοήσετε καλύτερα τα οικοδομήματα που θα δείτε στο Ασκληπιείο, αλλά και τη χρήση που είχε στην αρχαιότητα ο ιερός αυτός χώρος. Το μουσείο χτίστηκε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα από τον Παναγιώτη Καββαδία (την προτομή του οποίου θα δείτε στην αυλή του μουσείου), που ανέσκαψε και το ιερό του Ασκληπιού, ενώ στη δεκαετία του ’90 προστέθηκε μία προέκταση, ο σημερινός προθάλαμος. Καθώς προχωράτε κατά μήκος του υπόστεγου χώρου, που πιάνει όλη τη μακρά πλευρά του μουσείου, για να φτάσετε στην είσοδο, θα δείτε μια σειρά από επιγραφές και αρχιτεκτονικά μέλη διαφόρων περιόδων. Αν παρατηρήσετε τις επιγραφές από λίγο πιο κοντά, θα μπορέσετε να διακρίνετε τις διαφορές στον τρόπο γραφής του ελληνικού αλφαβήτου από επιγραφή σε επιγραφή, που βοηθά τους μελετητές να χρονολογήσουν καθεμία απ’ αυτές. Στον προθάλαμο, μαζί με το πωλητήριο, στεγάζονται μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα του ιερού χώρου του Ασκληπιού. Στο κέντρο της αίθουσας, έχουν τοποθετηθεί αντικριστά δύο μεγάλες επιγραφές που αφορούν την ανέγερση των δύο πιο σημαντικών οικοδομημάτων του ιερού: αριστερά του ναού του Ασκληπιού και δεξιά της θόλου. Τα αντικείμενα αυτά περιέχουν με κάθε λεπτομέρεια τα ποσά που δόθηκαν σε προμηθευτές υλικών και εργάτες για την ανέγερση των δύο κτιρίων. Χάρη σ’ αυτές γνωρίζουμε ότι, παρ’ όλο που η λατρεία του Ασκληπιού μαρτυρείται στο χώρο ήδη από τον 6ο αι. π.Χ., τα πρώτα οικοδομήματα που έδωσαν στο Ασκληπιείο τη μετέπειτα μορφή του χτίστηκαν κατά τον 4ο αι. π.Χ. Στην ανατολική πλευρά, όπου βρίσκεται και η είσοδος του μουσείου, θα δείτε και άλλες επιγραφές. Έχουν αφιερωθεί στο ιερό από ασθενείς που θεραπεύτηκαν και περιγράφουν λεπτομερώς τα θαύματα του Ασκληπιού. Μία από αυτές έχει αφιερώσει τον 3ο αι. π.Χ. κάποιος Ερμόδικος από τη Λάμψακα που ήταν παράλυτος και μία άλλη ο Ιούλιος Απελλάς από την Καρία (2ος αι. π.Χ.) που έπασχε από δυσπεψία. Πολύ σημαντική είναι η στήλη που βρίσκεται αριστερά της εισόδου, δίπλα στο παράθυρο. Περιέχει παιάνες που συνέθεσε ο Ίουλλος από την Επίδαυρο –το όνομά του αναγράφεται στην πρώτη σειρά της επιγραφής– προς τιμήν του Ασκληπιού και του πατέρα του Απόλλωνα, που στην Επίδαυρο λατρευόταν με το προσωνύμιο Μαλεάτας. Το κείμενο γράφτηκε το 280 π.Χ. και μας δίνει διάφορες πληροφορίες για το ιερό. Κατά μήκος και των τεσσάρων τοίχων του προθαλάμου, σε ράφια που βρίσκονται ψηλά, πάνω από τα περβάζια των παραθύρων, εκτίθενται υδρορρόες και κεραμίδια από τα οικοδομήματα του Ασκληπιείου. Κατά μήκος του δυτικού τοίχου, όπου βρίσκεται η είσοδος στην πρώτη αίθουσα, εκτίθεται ένα μεγάλο τμήμα από τη μαρμάρινη υδρορρόη από το ναό του Ασκληπιού (370 π.Χ.), με κεφαλές λεόντων, από το στόμα των οποίων έτρεχε το νερό. Στον ίδιο τοίχο, σε ένα χαμηλότερο ράφι, θα δείτε πήλινες υδρορρόες των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, που σώζουν ακόμη τη θαυμάσια ζωγραφιστή τους διακόσμηση. Στο νότιο τοίχο, πάνω από το παράθυρο, εκτίθεται η μαρμάρινη υδρορρόη από το ναό της Άρτεμης (330 π.Χ.), που κοσμείται με κεφαλές σκύλων, θυμίζοντας την κυνηγετική φύση της θεάς. Στην ίδια θέση, στο βόρειο τοίχο, θα δείτε πήλινα ακροκέραμα σε σχήμα ανθεμίου. Στις τέσσερις γωνίες της αίθουσας εκτίθενται ισάριθμα ρωμαϊκά αγάλματα που βρέθηκαν στο χώρο του ιερού, ενώ κοντά στη βορειοανατολική γωνία μπορείτε να δείτε το κάτω τμήμα ενός αγάλματος κούρου των αρχαϊκών χρόνων. Στη μοναδική προθήκη που υπάρχει στην αίθουσα θα δείτε διάφορα ευρήματα που σχετίζονται με τη λατρεία του Ασκληπιού και τις θεραπείες που λάμβαναν χώρα στο Ασκληπιείο. Στο επάνω ράφι υπάρχουν ειδώλια-προσφορές στο θεό από τους προσκυνητές που κατέφυγαν στο ιερό για να θεραπευτούν από κάποια ασθένεια. Αναθήματα είναι και τα χάλκινα αντικείμενα που εκτίθενται στο δεύτερο ράφι, μεταξύ των οποίων θα δείτε χάλκινα σκεύη εξαίρετης τεχνικής. Το τέταρτο ράφι περιέχει λυχνάρια, που βρέθηκαν άφθονα στο χώρο του ιερού, αφού της ίασης προηγούνταν μυστηριακές τελετές, στη διάρκεια των οποίων οι πηγές αναφέρουν ότι ο θεός εμφανιζόταν στον ύπνο του αρρώστου και τον θεράπευε. Φαίνεται όμως ότι, με την πάροδο των χρόνων, η πρόοδος της ιατρικής βρίσκει τις εφαρμογές της στο Ασκληπιείο, όπου, πέρα από τις επικλήσεις στο θεό, γίνονται και ιατρικές πράξεις, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ιατρικά εργαλεία που εκτίθενται στο τρίτο ράφι της ίδιας προθήκης. Από την είσοδο που υπάρχει δίπλα στην προθήκη εισέρχεστε στην πρώτη αίθουσα, μία μακρόστενη αίθουσα, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας φιλοξενεί γλυπτά. Τα πιο σημαντικά γλυπτά, που βρέθηκαν στην Επίδαυρο πριν από την κατασκευή του μουσείου, μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου και εκτίθενται σήμερα. Στο Μουσείο της Επιδαύρου υπάρχουν τα γύψινα εκμαγεία τους. Είναι εύκολο να ξεχωρίσετε ποια είναι τα πρωτότυπα αγάλματα και ποια τα εκμαγεία, αφού τα γύψινα αντίγραφα έχουν πολύ έντονο άσπρο χρώμα. Το πρώτο τμήμα της αίθουσας περιλαμβάνει πρωτότυπα αγάλματα μεγάλου μεγέθους. Στα αριστερά, ένας μαρμάρινος ακέφαλος γυναικείος κορμός με ένα φίδι τυλιγμένο γύρω του απεικονίζει τη θεά Υγεία. Δίπλα από αυτόν υπάρχει άγαλμα της Αθηνάς, που αναγνωρίζεται από το γοργόνειο, το κεφάλι Γοργούς που φέρει πάνω στο ένδυμά της. Απέναντι, άλλο ένα ακέφαλο άγαλμα Αθηνάς. Με τον τρόπο που εκτίθενται τα αγάλματα στις δύο πλευρές της αίθουσας, το ένα δίπλα στο άλλο, σας δίνουν την ευκαιρία να διακρίνετε διαφορετικές τεχνοτροπίες στην απόδοση της πτυχολογίας των ενδυμάτων. Στα αγάλματα των κλασικών χρόνων οι πτυχώσεις των ενδυμάτων αποδίδονται με φυσικότητα, ενώ μετά τον 3ο αι. π.Χ. οι πτυχώσεις αποδίδονται με κάποια υπερβολή, με αποτέλεσμα να διαγράφουν γραμμές και καμπύλες που είναι περισσότερο διακοσμητικές και δεν αποδίδουν την πραγματικότητα. Στο δεύτερο τμήμα της αίθουσας, κατά μήκος και των δύο τοίχων, εκτίθεται μία σειρά επιγραφών από διάφορες περιόδους. Πάνω από αυτές έχουν τοποθετηθεί αγάλματα με μέγεθος μικρότερο από το φυσικό, και σε ράφια πάνω στον τοίχο ακόμη μικρότερα αγαλματίδια, τα περισσότερα εκμαγεία των πρωτοτύπων που βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στο τρίτο τμήμα της αίθουσας θα δείτε αναπαραστάσεις από τα προπύλαια, τη μνημειώδη είσοδο του ιερού του Ασκληπιού. Την αριστερή πλευρά καταλαμβάνει η αναπαράσταση της γωνίας της κύριας όψης των προπυλαίων, με τους ιωνικούς κίονες (σε σύντμηση, γιατί το ύψος της αίθουσας δεν επιτρέπει την πλήρη αποκατάσταση του ύψους), το θριγκό και τμήμα της υδρορρόης με τις λεοντοκεφαλές. Στη δεξιά πλευρά της αίθουσας μπορείτε να δείτε πώς ήταν η πλάγια όψη των προπυλαίων, δίπλα ένα τμήμα της εσωτερικής κορινθιακής κιονοστοιχίας και τμήματα από το θριγκό. Η επεξηγηματική πινακίδα θα σας βοηθήσει να σχηματίσετε μια ιδέα για την αρχική μορφή του μνημείου και να εντοπίσετε τα τμήματα του οικοδομήματος που εκτίθενται εδώ. Η δεύτερη αίθουσα είναι κατά το ήμισυ αφιερωμένη στο ναό του Ασκληπιού. Μπαίνοντας, στα δεξιά σας, θα δείτε ένα αποκατεστημένο τμήμα του ναού, με τους δωρικούς κίονες, τα τρίγλυφα και τις μετόπες, αλλά και την υδρορρόη με τους λέοντες. Στα αριστερά εκτίθενται τμήματα των γλυπτών που κοσμούσαν το ναό. Από το αέτωμα του ναού προέρχεται άγαλμα έφιππης αμαζόνας, στο οποίο, παρ’ όλο που σώζεται αποσπασματικά, είναι πολύ έντονη η ορμητική κίνηση τη στιγμή της επίθεσης στον εχθρό. Δύο άλλες έφιππες μορφές, που έχουν τοποθετηθεί στον τοίχο αντικριστά, ίσως εικονίζουν Νηρηίδες ή Αύρες και αποτελούσαν τα ακρωτήρια του ναού. Κεντρικό ακρωτήριο του ναού θεωρείται το άγαλμα Νίκης που θα δείτε ψηλότερα από τα δύο προηγούμενα. Ξαναγυρνώντας στη δεξιά πλευρά της αίθουσας, θα δείτε την αναπαράσταση του ναού της Άρτεμης, του δεύτερου σε σημασία ναού που υπήρχε στο Ασκληπιείο. Ο ναός διέθετε δωρική κιονοστοιχία στην πρόσοψη, ενώ ο θριγκός επιστεφόταν με υδρορρόη που είχε κεφαλές σκύλων. Το ακραίο τμήμα της υδρορρόης, στη γωνία του ναού, φέρει κεφαλή αγριόχοιρου. Ο ναός δεν πρέπει να είχε γλυπτά στα αετώματα, έχουν βρεθεί όμως τρεις Νίκες, που εκτίθενται στον απέναντι τοίχο και πιστεύεται ότι ήταν τα ακρωτήρια του ναού. Ο τοίχος στο βάθος της αίθουσας, τέλος, είναι αφιερωμένος στο πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα όλου του ιερού, τη θόλο. Πρόκειται για ένα κυκλικό οικοδόμημα με πλούσιο γλυπτό διάκοσμο. Χτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. (360-330 π.Χ.) από τον αρχιτέκτονα Πολύκλειτο, ανιψιό του ονομαστού γλύπτη της αρχαιότητας. Οι κατόψεις, οι όψεις και οι σχεδιαστικές αναπαραστάσεις που παρουσιάζονται εδώ θα σας δώσουν μια ιδέα για την αρχική μορφή αυτού του οικοδομήματος, ενώ τα εκμαγεία του θυρώματος και των φατνωμάτων της στέγης θα σας βοηθήσουν να αναπαραστήσετε τις γλυπτές του διακοσμήσεις. Τα αυθεντικά μέλη, που παλαιότερα φυλάσσονταν στο μουσείο, σήμερα δεν είναι προσιτά στο κοινό, αφού είναι σε εξέλιξη η αποκατάσταση του κτιρίου της θόλου και σύντομα τα μέλη αυτά θα ξαναβρεθούν στις θέσεις που είχαν και στην αρχαιότητα. Στην αίθουσα αυτή όμως έχετε την τύχη να θαυμάσετε ένα σπάνιο εύρημα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικής τέχνης κορινθιακό κιονόκρανο, που εκτίθεται μόνο του επάνω σε βάθρο. Το κιονόκρανο έχει διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση, γιατί ήταν θαμμένο στη γη από την αρχαιότητα. Είναι όμοιο με τα κιονόκρανα της εσωτερικής κιονοστοιχίας της θόλου και θεωρείται πιθανό να αποτελούσε το πρότυπο που είχε φτιάξει ο Πολύκλειτος ως υπόδειγμα για τους τεχνίτες της θόλου, το οποίο έθαψαν έπειτα ως αφιέρωμα στο θεό. Σε κάθε περίπτωση, η ομορφιά και η τεχνοτροπία του δείχνουν το απόγειο του κορινθιακού ρυθμού. Γενική άποψη της πρώτης αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Επιδαύρου, με σημαντικά εκθέματα από τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου. Αναπαράσταση τμήματος της πρόσθιας όψης των προπυλαίων του Ασκληπιείου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου.